Het aantal peuters dat wordt ingeënt tegen besmettelijke ziektes als de mazelen is 2017 wederom gedaald. De – onterechte – angst van ouders dat hun kind autisme kan krijgen van vaccinaties speelt hierbij waarschijnlijk een grote rol. 

In 2017 werd nog maar 90.2 procent van de de 2-jarigen ingeënt tegen ziektes als mazelen, polio, tetanus en kinkhoest – een daling van één procentpunt ten opzichte van 2016. Dit blijkt uit cijfers die het RIVM vandaag publiceert. ‘Een vaccinatiegraad van 95 procent is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie nodig om een ziekte uit te bannen’, zegt Hans van Vliet, hoofd van het Rijksvaccinatieprogramma van het RIVM. ‘Dat percentage is voor de tweede prik al heel lang niet gehaald. Vorig jaar voor het eerst ook niet bij de allereerste prik. Dit kan een bedreiging vormen voor de langere termijn.’

In het buitenland leidt een te lage vaccinatiegraad al tot problemen. Van Vliet: ‘Het aantal nieuwe gevallen van mazelen neemt in Europa in rap tempo toe. In Frankrijk, België, Griekenland, Roemenië, Duitsland en Italië gaat het echt om hele grote groepen. Overal zie je op dit moment een toename.’

Omdat het in Nederland al jaren om een lichte daling gaat, is het volgens Van Vliet moeilijk om een duidelijke oorzaak aan te wijzen. ‘Nederland kent een vrij stabiele groep die van oudsher altijd al slecht was gevaccineerd, namelijk die van de bevindelijk gereformeerden’, zegt Van Vliet. ‘Daarnaast heb je de rest van Nederland en daar hebben we helaas veel minder zicht op.’ 

Angst

Duidelijk is volgens Van Vliet wel dat Nederlandse ouders steeds vaker kritische vragen stellen over het Rijksvaccinatieprogramma. ‘Daarbij komt de vermeende kans op autisme steeds weer terug, dat is een heel hardnekkig fenomeen ondanks dat het echt onomstotelijk vaststaat dat er géén verband is tussen vaccinaties en autisme.’ De angst voor autisme wordt volgens Van Vliet continu gevoed, vooral vanuit het buitenland. ‘Onder andere door films als Vaxxed en The Truth About Vaccines.’

Dit jaar gaat er extra geld naar de consultatiebureaus voor voorlichting, medewerkers hebben hier in 2017 bijscholing voor gekregen. Van Vliet: ’Steeds meer ouders stellen vragen over de vaccinatie en het is moeilijk om over dit onderwerp in gesprek te gaan als je relatief weinig achtergrondkennis hebt. En als je als ouder niet bij het consultatiebureau terecht kan met je vragen, dan ga je shoppen.’

In Frankrijk en Italië zijn de belangrijkste kindervaccinaties verplicht gesteld. Van Vliet verwacht niet dat het in Nederland op de korte termijn zover zal komen. ‘Nederland heeft die traditie ook helemaal niet. Frankrijk en Italië kenden al een verplichting. In Frankrijk ging het tot voor kort om heel weinig ziekten als difterie, polio en tetanus – het is nu uitgebreid. In Italië wordt de verplichting sinds kort daadwerkelijk gehandhaafd.’ 

Misbruik kwetsbare kinderen

De relatie tussen vaccinaties en autisme werd in 1998 gelegd door de Britse arts en wetenschapper Andrew Wakefield, inmiddels ontmaskerd als fraudeur. In een inmiddels teruggetrokken artikel in het vooraanstaande tijdschrift The Lancet suggereerde hij dat de BMR-prik bij kinderen mogelijk symptomen van autisme kon veroorzaken. Tijdens publieke optredens was hij stelliger. Zo riep hij in een door een ziekenhuis verspreide video-boodschap op om de gecombineerde BMR-prik in de ban te doen in afwachting van nader onderzoek.

Uit meerdere onderzoeken blijkt inmiddels dat Wakefields conclusies onjuist zijn. De Britse onderzoeksjournalist Brian Deer ontdekte bovendien dat Wakefield grote financiële belangen had bij zijn uitkomsten. Ook bleek dat hij ingrijpende en onnodige ingrepen had gedaan bij de kinderen met autisme die hadden deelgenomen aan zijn onderzoek.

In 2010 is Wakefield door de British General Medical Council onder meer veroordeeld voor misbruik van kwetsbare kinderen. Wakefield mag in het Verenigd Koninkrijk niet meer werken als arts. Hij is op dit moment actief in de anti-vaccinatiebeweging in de Verenigde Staten.

Door onze redacteur Julie Wevers

Dit artikel is gepubliceerd op 25 juni 2018

Meer informatie op de website van het RIVM