De overstap naar de middelbare school is voor veel kinderen een spannende transitie. Juist voor kinderen die moeite hebben met sociale communicatie en/of omgaan met veranderingen, zoals kinderen met autismespectrum kenmerken of een ASS-diagnose, kan deze periode nieuwe zorgen en onzekerheid met zich meebrengen. 

Werk met een STAP-coach

Schooltransitie Aanpassingsprogramma (“STAP”) is een omgevingsgerichte, preventieve methode, ontwikkeld door Hogeschool Leiden, Hogeschool Rotterdam en Erasmus MC.

Een STAP-coach werkt volgens een gestructureerd stappenplan om de ouders en leerkrachten van leerlingen die moeite hebben met sociale communicatie en/of flexibiliteit (kenmerken die vaak in het autismespectrum voorkomen) samen te brengen om passende ondersteuning te bieden bij de schooltransitie naar het voortgezet onderwijs.

Wat is het doel

Het doel van STAP is om zo de overstap te versoepelen, zodat de leerlingen zich optimaal kunnen ontplooien in de nieuwe schoolomgeving. Hoewel er nog geen aanwijzingen zijn dat gebruik van de STAP problemen tijdens de transitie vermindert, is uit kwalitatief onderzoek gebleken dat de eerste ervaringen van ouders, kinderen en leerkrachten met STAP positief waren.

Hoe werkt STAP?

STAP begint op de basisschool. Bij zorgen omtrent de overstap bij een leerling, kan een STAP-coach worden aangesteld om de overgang te overzien. Hij of zij brengt dan de ouders, de leerling, de basisschoolleerkracht en nieuwe mentor samen in de warme overdracht om in kaart te brengen wat de leerling nodig heeft aan steun, begeleiding of hulpmiddelen.

Dit wordt vastgelegd in het OverSTAPplan, een document waarin de afspraken duidelijk op een rij worden gezet. Dit kan eventueel in overleg worden bijgesteld of aangevuld. De STAP-coach onderhoudt gedurende de brugklas contact met de mentor, ouders en eventueel de leerling door in te checken hoe het gaat. De STAP-coach kan daarbij gebruik maken van een zeer uitgebreid handboek (STAP-boek) met tips en strategieën voor vele verschillende problemen waar leerlingen die moeite hebben met sociale communicatie en/of flexibiliteit tegenaan kunnen lopen, zoals problemen met planning, angsten, overprikkeling, etc.

Hoe start je een STAP-traject?

Het STAP-boek is vrij verkrijgbaar via de website van Hogeschool Leiden. Dit boek bevat alle informatie die een STAP-coach nodig heeft om zelfstandig een traject te kunnen starten en uitvoeren.

Ter ondersteuning hiervan is de digitale STAP-training ontwikkeld. Deze duurt in totaal 1 uur en bevat alle benodigde informatie voor toekomstige STAP-coaches ter voorbereiding op de uitvoering van de methode in de praktijk!

Wie kan een STAP-coach zijn

• Minimaal HBO geschoold zijn;
• Werkzaam zijn of ervaring hebben als professional in het primair en voortgezet onderwijs;
• Bekend zijn met het (VO) onderwijs in de regio;
• Basiskennis hebben over autisme spectrum stoornissen (ASS);
• Goede coachingsvaardigheden* bezitten;
• In staat zijn om contacten te onderhouden met meerdere partijen;
• Een creatieve, onderzoekende instelling hebben;
• Ervaring in het werken met zorgleerlingen is een pré
• Een vereiste: De STAP-training volledig hebben doorlopen aan de hand van 4 instructievideo’s (totaal 1 uur).

*Let wel op: De coachingsvaardigheden zijn meer nodig bij het ondersteunen van de leerkrachten en ouders bij het traject. Het is geen 1-op-1 coaching van de leerling. De school (eventueel de ouders) is verantwoordelijk voor de uitvoering en implementatie van strategieën op school die aansluiten bij de behoeften van de leerling.

De rol van STAP-coaches kan vervuld worden door bijvoorbeeld oud-begeleiders passend onderwijs (BPO’ers), medewerkers van de Ambulante Educatieve Dienst, ervaringsdeskundigen, zorgcoördinatoren of intern begeleiders. Het is wel essentieel dat zij kennis hebben van ASS, (enige) ervaring met en/of kennis hebben in het werken met scholen en samenwerkingsverbanden en vooral zeer gemotiveerd zijn om de betrokkenen te ondersteunen in de transitie van de jongere van PO naar VO. Goede communicatieve vaardigheden, creativiteit en zorgvuldigheid zijn belangrijke eigenschappen van de STAP-coach.

Als de school STAP niet kent

Ouders kunnen met de (PO) school in overleg uiteraard, en hen doorverwijzen naar de website voor informatie. Ouders kunnen natuurlijk ook materialen uit de methode gebruiken die hen bruikbaar lijken voor hun kind (bijvoorbeeld het OverSTAPboek. Hierin vind je ook bijlagen, die je kan gebruiken om een kind zich stapsgewijs voor te laten bereiden op de nieuwe school(omgeving)).

Meer informatie

Voor meer informatie kan je contact opnemen met Iris Tjaarda,  Chris Kuiper en de projectleider van MOVING, het onderzoek naar STAP Kirstin Greaves-Lord