In de berichtgeving over de rechtszaak tegen Erasmusschutter Fouad L. leggen verschillende media het verband tussen zijn diagnose autismespectrumstoornis en zijn gewelddadig handelen. Deze koppeling is ongenuanceerd en autisme aanwijzen als oorzaak van zijn handelen is onjuist. Deze connectie heeft verstrekkende gevolgen voor mensen met autisme in de samenleving.

In de media wordt autisme herhaaldelijk genoemd als verklarende factor voor de daden van Fouad L.. Zo werd in het NOS-journaal van 27 januari een item afgesloten met de zin “volgens deskundigen lijdt Fouad L. aan een ernstige autismestoornis,” direct na de bespreking van zijn gewelddadige daden.

De Volkskrant schreef diezelfde dag dat L. ‘door zijn stoornis deels verminderd toerekeningsvatbaar’ zou zijn, waarbij in het artikel alleen autisme wordt genoemd. De NOS schrijft echter dat Fouad L. volgens deskundigen van het Pieter Baan Centrum naast zijn autismespectrumstoornis ook een dissociatieve stoornis heeft. Op 30 januari schrijft het AD dat volgens het Openbaar Ministerie uit onderzoek van de deskundigen ‘blijkt dat er sprake was van stemmingsklachten, alcoholprobleem en een ‘depersonalisatiestoornis’. Oftewel, hij zou verminderd toerekeningsvatbaar zijn tijdens het uitvoeren van de moorden.’ De onvolledige en onduidelijke berichtgeving in veel media waarin autisme centraal staat, creëert het beeld dat autisme zijn gewelddadige daden verklaart.

Handelen niet verklaard door autisme

Autisme alleen is niet de verklaring voor het handelen van de schutter. Caroline Verkerk, directeur van de Nederlandse Vereniging voor Autisme, legt uit: “Autisme kenmerkt zich door een andere manier van informatieverwerking en prikkelgevoeligheid, wat invloed kan hebben op sociale interactie, beleving van communicatie en het verwerken van zintuiglijke input. Dit heeft geen invloed op wat iemand denkt, gelooft of doet als gevolg daarvan.”

“Overtuigingen en standpunten worden bij mensen met autisme net als bij mensen zonder autisme gevormd door opvoeding, levenservaring en denken,” vervolgt Verkerk. “Het handelen dat volgt uit iemands overtuigingen wordt niet verklaard door autisme.”

Wetenschap: geen causaal verband autisme en criminaliteit

Hoogleraar Diversiteit van autisme Sander Begeer van de Vrije Universiteit Amsterdam bevestigt dit: “Het benadrukken van medische terminologie is inmiddels achterhaald en het is ook niet relevant om te melden dat de persoon autistisch is. Autisme alleen kan nooit een verklaring zijn, net zoals het feit dat hij een man is geen verklaring is voor zijn gedrag.”

Begeer verwijst naar recent onderzoek dat aantoont dat er geen causaal verband bestaat tussen autisme en criminaliteit: mensen met autisme volgen vaak juist nauwgezet regels en handelen eerlijk. Ze hechten veel waarde aan het nakomen van afspraken en mijden situaties die problemen kunnen veroorzaken. Media besteden nauwelijks aandacht aan deze wetenschappelijke inzichten.

Gevolgen van berichtgeving

“Door de koppeling te maken tussen autisme en controversieel of schadelijk gedrag ontstaat een verkeerd beeld van wat autisme inhoudt,” aldus Verkerk. “Dit verkeerde beeld in de media en in de samenleving versterkt vooroordelen en stigma’s over autisme.”

Deze vooroordelen kunnen leiden tot concrete problemen voor mensen met autisme: het vermindert hun kansen op werk en onderwijs en geeft een gevoel van onbegrip in de maatschappij. Daarnaast versterken deze vooroordelen achterhaalde misvattingen, zoals het idee dat mensen met autisme geen empathie hebben.

Oproep tot correcte berichtgeving

Wij roepen mediaorganisaties op tot een correcte en genuanceerde berichtgeving over autisme. Journalisten moeten zich bewust zijn van de impact van hun woordkeuze en van de wetenschappelijke feiten over autisme. Wat daarbij helpt, is het vermelden van alle factoren die van invloed zijn op gedrag, zonder één enkele eigenschap als autisme uit te lichten als verklaring.

“Juist begrip en acceptatie zijn nodig voor een inclusieve samenleving die ruimte biedt voor autisme,” besluit Verkerk. “Media hebben hierin een cruciale verantwoordelijkheid.”