INSAR 2018: dag 2, donderdag 10 mei
Vandaag kondigde de Amerikaanse klinisch kinderpsycholoog en autisme-specialist Geraldine Dawson een nieuw tijdperk aan waarin niet langer psychiaters en psychologen autisme opsporen bij kinderen, maar computers.Dawson – van de Duke University Medical Center in North Carolina – is een grote naam in de wereld van de wetenschap. Zij ontwikkelde onder andere het Early Start Denver Model, een laagdrempelig interventie-programma voor heel jonge kinderen met autisme. Volgens Dawsons eigen onderzoek uit 2010 leidt dit programma – dat in zestien talen is vertaald – onder andere tot significante vooruitgang in intelligentie, aanpassingsvermogen en sociaal gedrag.
‘Ik geloof dat er op dit moment een revolutie plaatsvindt als het gaat om de manier waarop autisme bij kinderen wordt opgespoord, gediagnosticeerd en behandeld’, zei Dawson vandaag veelbelovend. Maar daarover straks meer.
(Tekst gaat verder onder de foto)
Biomarker
Nu eerst even over het belang van het vroegtijdig opsporen van autisme. Jonge kinderen met autisme zijn, zo luidt althans de aanname van wetenschappers, veel minder gemotiveerd dan andere kinderen om sociale activiteiten te ontplooien – zoals bijvoorbeeld het gezamenlijk kijken naar een grappig voorwerp. Hierdoor maken zij veel minder ‘sociale vlieguren’ dan hun leeftijdsgenootjes met negatieve gevolgen voor de ontwikkeling van hun sociale brein.
De bedoeling van vroegtijdige interventies is om kinderen met (een vermoeden van) autisme te verleiden tot sociaal gedrag, bijvoorbeeld door ze hiervoor te belonen met een favoriet spelletje of liedje. Op die manier kan ook hún sociale brein zich ontwikkelen en lopen zij minder achterstand op sociaal en communicatief gebied op.
Het opsporen van autisme bij heel jonge kinderen is lastig – als je 1 of 2 jaar oud bent hoef je nog helemaal niet sociaal te zijn. Toch zijn er acht voorspellende ‘alarmsignalen’ waar alle consultatiebureau’s in Nederland sinds kort systematisch op letten, zoals geen interesse tonen in andere mensen met twaalf maanden.
Machine learning
Mogelijk zijn deze signalen binnenkort niet meer nodig. Samen met haar onderzoeksgroep van de Duke University onderzoekt Dawson op dit moment een hele reeks potentiële biomarkers voor autisme, vergelijkbaar met de bloedsuikertest voor diabetici. Tot nu toe bestaat zoiets nog helemaal niet voor autisme.
Een zo’n biomarker is eye tracking, het bestuderen van oogbewegingen. In één van Dawsons onderzoeken hiernaar krijgt een peuter een afbeelding te zien van een vriendelijk uitziende actrice die is omringd door allerlei voorwerpen als een speelgoed-pinguïn en een speelgoed-aapje. Kijkt het kind niet naar de actrice maar wél naar het aapje of de pinguïn, dan is dat mogelijk een aanwijzing van autisme. Uit onderzoek blijkt namelijk dat heel jonge kinderen met autisme vaak meer interesse tonen in voorwerpen dan in mensen.
Eye tracking kan een computer volgens Dawson beter én betrouwbaarder dan een psycholoog of psychiater. Bovendien levert zo’n computer data op die toegevoegd kunnen worden aan andere data die er – dankzij machine learning – voor zorgen dat de eye tracking-methode steeds beter wordt.
Een diagnose is waarschijnlijk allang geen toekomstmuziek meer. Het opsporen van vroegtijdige symptomen kan al met een iPad of iPhone. Dawson onderzocht recentelijk 104 peuters van 18 tot 30 maanden op autisme door ze naar een video op een iPad te laten kijken. De film over een konijntje lokte sociaal-emotionele reacties uit bij het kind, terwijl de camera ondertussen zijn kijkgedrag registreerde.
Inmiddels is er ook een iPhone-app die ongeveer hetzelfde doet, de zogeheten Apple Research Kit. Dawson deed hier onlangs onderzoek naar. De grote vraag was voor haar of ouders bereid zouden zijn om filmpjes van hun kind te uploaden en op te sturen. Dat bleek geen probleem. In totaal verzamelde zij 6.534 filmpjes met een ‘outstanding’ beeldkwaliteit.
Door onze redacteur Julie Wevers
