Thuiszitters

Uit onderzoek van de NVA blijkt dat één op de zes kinderen met autisme niet naar school gaat. Volgens conservatieve schattingen gaat het om ruim vierduizend kinderen in de leeftijd van 6 tot en met 18 jaar – zeer waarschijnlijk ligt dit aantal nog veel hoger. Daarom heeft de NVA samen met LBVSO een concrete ‘autisme-aanpak’ ontwikkeld om deze problematiek aan te pakken, onder meer met prikkelarme ruimtes op scholen en door het aanstellen van autismespecialisten. Er zijn verschillende groepen thuiszitters.

Thuiszitters met leerplicht

Volgens de definitie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zijn thuiszitters kinderen die leerplicht hebben en die ongeoorloofd thuis zitten, ook als ze niet staan ingeschreven bij een school. Hieronder vallen twee categorieën:

• Leerplichtige kinderen die wél staan ingeschreven op een school, maar zonder geldige reden meer dan vier weken niet fulltime naar school gaan (16 uur verzuim in 4 weken). Dit wordt langdurig relatief verzuim genoemd.
• Leerplichtige kinderen die niet (meer) staan ingeschreven op een school, uitgeschreven thuiszitters dus. Dit wordt absoluut verzuim genoemd.

Volgens deze definitie tellen leerlingen die zijn vrijgesteld van de leerplicht niet mee als ‘thuiszitters’.

Thuiszitters die vrijgesteld zijn van de leerplicht

Kinderen kunnen worden vrijgesteld van leerplicht op grond van artikel 5a van de Leerplichtwet. Dit houdt in dat een kind een leerplichtontheffing krijgt op grond van lichamelijke of psychische redenen. Deze vrijstellingen worden kortweg ‘vrijstellingen 5a’ genoemd. Wanneer een kind een ‘vrijstelling 5a’ heeft, is er geen onderwijsbudget meer beschikbaar voor dat kind.

Behalve een ‘vrijstelling 5a’ zijn er andere oplossingen mogelijk, zoals een ‘vrijstelling onder 11d’ of een ‘vrijstelling onder 11g’. Een ‘vrijstelling 11d’ is een vrijstelling van de voltijdse leerplicht wegens ziekte. Dit kan gebruikt worden als een kind wel naar school kan, maar niet fulltime. School en ouders kunnen vervolgens afspraken met elkaar maken over het onderwijsprogramma voor het kind.

Een andere optie is een ‘vrijstelling onder 11g’. Op grond van dit wetsartikel kan een kind worden vrijgesteld van voltijdse leerplicht, wanneer het kind door ‘andere gewichtige omstandigheden’ verhinderd is om de school of instelling te bezoeken. Deze ‘gewichtige omstandigheden’ kunnen bijvoorbeeld zijn: een gebrek aan passend onderwijs, het ontbreken van deugdelijke zorgbegeleiding en een school die niet (meer) mee wil werken.

Verborgen thuiszitters

Verborgen thuiszitters zijn kinderen die wel thuiszitten, maar niet als thuiszitter geteld worden, omdat de school oordeelt dat hun verzuim toegestaan is. Dit zijn kinderen die geen (volledig) onderwijsprogramma volgen, maar niet gemeld zijn bij de Leerplicht. Hieronder vallen bijvoorbeeld kinderen die met toestemming van school thuisblijven, omdat er geen passend onderwijs beschikbaar is. Het is niet bekend hoe groot de groep verborgen thuiszitters is.

Aantallen thuiszitters

Volgens onderzoek van Oudervereniging Balans omvat het aantal thuiszitters in 2024 ongeveer 15.000 kinderen en jongeren. Een groot deel van die thuiszitters heeft autisme. Balans heeft het jaar 2024 uitgeroepen tot Jaar van de Thuiszitter.

Meer informatie

Meer informatie over thuiszitters en passend onderwijs vind je op de website van Balans.

‘Kijk niet naar geld, maar naar wat een kind nú nodig heeft’

Jantiene Treurniet is ambulant begeleidster binnen het speciaal onderwijs en autismespecialist. Haar zoon zat in 2019 enkele maanden thuis, in die zin is zij ook een ervaringsdeskundige ouder op het gebied van de thuiszittersproblematiek in Nederland. Vanaf 2020 zat Treurniet een periode in de NVA-Expertgroep Autisme & Onderwijs. Haar missie? ‘Ouders, onderwijs en zorg constructief te laten samenwerken wanneer een leerling dreigt uit te vallen. Vanuit positiviteit en liefst ook preventief, waarbij de rolverdeling helder is en de toon neutraal.’ Lees hier een interview met haar over thuiszitters.

Ervaringsverhalen

‘Leerkrachten hadden niet door dat ik zo werd gepest’

Zo’n vijftienduizend kinderen gaan om uiteenlopende redenen niet naar school; de zogeheten ‘thuiszitters’. Een aanzienlijk deel van deze groep heeft autisme. Rekha de Wit (19) was een van hen. Waarom kon zij een tijd niet meer naar school en hoe kan het dat juist veel kinderen met autisme thuiszitten? Lees het verhaal van Rekha hier.

‘Dagbesteding is zijn redding geweest’

Thijs kreeg de diagnose autisme toen hij drie jaar was en nog met zijn ouders en zusje in Thailand woonde. Het gezin keerde later terug naar Nederland, zodat Thijs naar het speciaal basisonderwijs kon. ‘Wat waren we blij en dankbaar, dat er in Nederland zoiets als speciaal onderwijs bestaat,’ vertelt zijn moeder Renske, die destijds verwachtte dat de rust weer een beetje zou terugkeren. Niets bleek minder waar… Lees het verhaal Thijs hier.