Dankzij de gratis digitale cursus OLAV kunnen leraren zichzelf sinds kort bijspijkeren op het gebied van autisme. Dat is hard nodig want tijdens hun opleiding is hier nauwelijks aandacht voor. Een interview met Anne Smit die onderzoek doet naar OLAV. ‘De huidige problemen van leraren – zoals overbelasting en het lerarentekort – raken leerlingen met autisme direct.’
Door onze redacteur Julie Wevers
Anne Smit doet promotieonderzoek naar de effectiviteit van de nieuwe digitale cursus OLAV, bedoeld voor zowel leraren uit het basis- als het voortgezet onderwijs. OLAV staat voor: Onderwijs aan Leerlingen met Autisme: het Versterken van leerkrachten en docenten. Tijdens de ontwikkeling van deze cursus hebben veel partijen meegedacht, zoals ouders, leerlingen met autisme, leraren, hulpverleners en de Pabo’s.
Hoe verklaart u dat leraren zich overbelast voelen door passend onderwijs, terwijl er in het reguliere onderwijs sinds 2014 nauwelijks extra zorgleerlingen bij zijn gekomen?
‘Dat vind ik een heel belangrijke vraag. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Vast staat dat er écht iets niet goed gaat in het onderwijs. Wat dat is, daarover kan ik alleen maar speculeren. Ik vermoed dat het niet zozeer heeft te maken met het aantal zorgleerlingen, maar eerder met de totale hoeveelheid zorgen van leraren. Zorgen over het lerarentekort bijvoorbeeld of over de administratieve lasten. En ook over het lot van al die ándere kwetsbare leerlingen. Zoals kinderen met grote armoedeproblemen thuis of die te maken hebben met vechtscheidingen. Als er dan óók nog een leerling met autisme in de klas zit, ja, dan is het al snel te veel. Leraren raken dan nóg meer gestresst en vermoeid en slagen er steeds minder goed in om de schooldag goed te structuren.’
Welke invloed heeft dat op het gedrag van leerlingen met autisme?
‘Die hebben er bij uitstek last van als de dag op school chaotisch verloopt. Het gevolg kan zijn dat zij vaker gedragsproblemen laten zien. Ook het huidige lerarentekort raakt leerlingen met autisme direct. Klassen hebben soms wel te maken met drie verschillende invallers per week – voor veel leerlingen met autisme is dit extra vervelend. En zo lijken we terecht te zijn gekomen in een vicieuze cirkel. De gedragsproblemen in de klas nemen toe en voor de leraar is het steeds lastiger om daar adequaat op te reageren.’
Hoe staat het met de kennis van Nederlandse leraren op het gebied van autisme?
‘Op dit moment doen wij een vergelijkingsonderzoek naar onderwijs aan leerlingen met autisme in Nederland, Polen, Roemenië en Italië. Uit een recente enquête onder leraren die wij in verband hiermee hielden, blijkt dat de meeste Nederlandse leraren hun eigen kennis en vaardigheden op het gebied van autisme heel positief inschatten. Ouders zijn echter veel minder positief, zo blijkt uit een andere enquête. Zij vinden bovendien dat zij onvoldoende serieus worden genomen als ervaringsdeskundigen. Wij willen nu onder meer gaan onderzoeken (zie de oproep onderaan dit artikel, red.) of de ervaringen van ouders en leraren veranderen door OLAV.’
Wat leren leraren in die cursus?
‘Onder meer om te kijken naar drie belangrijke dingen: de situatie voordat een leerling bepaald gedrag laat zien, het gedrag zelf en het gevolg van dat gedrag. Een voorbeeld: stel een basisschoolleerling met autisme heeft keer op keer akkefietjes tijdens de pauze. En elke keer wordt deze leerling daarna voor straf naar binnen gestuurd waar hij of zij vervolgens heel rustig een gestructureerde activiteit gaat doen. Dan is het misschien een goed idee om het buitenspelen van dit kind wat meer voor te structureren. Mogelijk voorkom je zo dat het misgaat op het schoolplein.’
In de cursus leggen wij ook uit waarom goede samenwerking met ouders zo belangrijk is. Bijvoorbeeld tijdens de overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs. Of als er sprake is van invallers voor de klas. Wij hebben een format gemaakt voor een eenvoudig documentje waarin scholen en ouders de belangrijkste aandachtspunten kunnen zetten voor een vervanger. Met dit soort concrete en behapbare hulpmiddelen willen we proberen om het gevoel van overbelasting bij leraren een beetje te verlichten.’
Wordt OLAV onderdeel van het programma op de Pabo?
‘Dat blijkt erg ingewikkeld te zijn, al hebben we tijdens de ontwikkeling van de cursus wel nauw samengewerkt met de Pabo’s. Pabo-studenten hebben één blok psychopathologie waarin alle stoornissen en beperkingen worden behandeld, zoals autisme, angst, depressie en ADHD. Je kunt je voorstellen dat er tijdens dat blok maar weinig tijd is om het uitgebreid over autisme te hebben. Dat gat proberen wij nu op te vullen met OLAV. Ik hoop echt dat studenten die tijdens hun stage te maken krijgen met leerlingen met autisme onze digitale cursus gaan volgen.’
Is het wel jullie droom dat OLAV een vast onderdeel wordt op de Pabo?
‘Onze grootste droom – dat zou echt fantástisch zijn – is dat Pabostudenten een training krijgen van mensen uit het onderwijs en de zorg. Experts aan wie ze heel concrete vragen kunnen stellen. Bijvoorbeeld hoe hij ze het beste kunnen reageren op bepaald gedrag van hun leerling met autisme. Pabostudenten die onze digitale cursus inmiddels hebben gevolgd geven ook aan dat zij hier echt behoefte aan hebben. Zij willen indien nodig ook ‘live’ een vraag kunnen stellen, bijvoorbeeld aan een psycholoog. Dit zou een goede stap zijn richting werkelijke samenwerking tussen onderwijs en zorg.’
Onderzoeker Anne Smit van Accare is nog op zoek naar leraren en ouders die deel willen nemen aan haar promotieonderzoek naar de effectiviteit van OLAV. Meer informatie vind je hier.
In september en oktober 2019 gaat Anne Smit langs bij scholen om de werkwijze van de digitale cursus te implementeren. Scholen die hier belangstelling voor hebben kunnen zich aanmelden via a.smit@accare.nl en (0)6 86 83 57 25
OLAV is ontwikkeld vanuit Accare, een organisatie voor jeugd-ggz in het noorden, midden en oosten van Nederland. Het project is onderdeel van de Academische Werkplaats Autisme Samen Doen! waarbij ook de NVA nauw is betrokken.
