Eten

Te veel of juist te weinig eten, zeer selectief eten en rituelen rondom een maaltijd. Waarom eetproblemen en autisme zulke ‘nauwe verwanten’ zijn, is nog niet helemaal duidelijk. Maar dat het zo is, staat vast. Tussen de vier tot negen van elke tien personen met autisme heeft op een of andere manier een lastige relatie met eten. Eten raakt aan veel aspecten die mensen met autisme moeilijk vinden. Je zou kunnen stellen dat eetproblematiek deel uitmaakt van autisme, als een kenmerk.

Motorische handelingen

De motorische handelingen rond een maaltijd kunnen ook voor problemen zorgen. Je moet je eten snijden en op een vork naar je mond brengen, en dat terwijl er gezellig om je heen wordt gekeuveld. Je moet daarvoor je lijf zien te coördineren en onder stress – er wordt van jou gevraagd om onderdeel te zijn van een sociale ontmoeting aan tafel – lukt dat moeilijk. En dan raak je gemakkelijk in een vicieuze cirkel: er wordt druk op jou uitgeoefend om op een bepaalde manier te eten die jou stress geeft, daardoor ontwikkel je een angst voor eten en lukken de gewenste motorische vaardigheden niet. Daarnaast prikkelen eten en de sfeer eromheen alle zintuigen. Ook dit sensorische element kan het eten voor mensen met autisme bemoeilijken.

Sensorische over- en onderprikkeling

Een voorbeeld van sensorisch onderprikkeld zijn, is dat jij niet ervaart dat je honger hebt en daarom geen motivatie hebt om aan tafel te gaan, laat staan om je bord leeg te eten. Daarop kun je je dan ook niet focussen. Overprikkeling daarentegen kan uit twee hoeken komen. Het voedsel zelf waarvoor iemand overgevoelig is: de geur, smaak en textuur. Of de omgeving; het geluid van bestek bijvoorbeeld dat tikt op de borden.

Als je gespannen bent en je dan ook nog geprikkeld raakt door voedsel dat uit stukjes bestaat die onprettig voelen, kun je in verwarring raken. Zeker als je nog jong bent, overdag naar school bent geweest en al onrustig voor het avondeten aan tafel komt.

Context en interpretatie

Naast de motorische en sensorische complexiteiten kunnen communicatie en sociale interpretatie ook nog een rol spelen. Als je aan tafel gaat om te eten en je wil dat met een rustig gemoed doen, dan moet je de context kunnen lezen om te begrijpen wat er precies van je wordt verwacht: Wat mag ik wel en niet doen aan tafel? Hoelang moet ik daar blijven zitten? Wat als ik iets niet lust? Wanneer praat je? Wanneer zwijg je? Dat krachtenveld inschatten is moeilijk voor mensen met autisme en kan heel wat stress met zich meebrengen.

Wat werkt?

Aanpassingen doen in de context, samen eten bestuderen en daarbij geen eisen stellen. Daarmee komen mensen met autisme, jong en oud, tot rust en kunnen ze met de juiste focus gaan eten. Het gaat vaak om kleine, simpele aanpassingen. Geluiden in de omgeving dempen. Is de geur van het eten te overweldigend? Dan mag je in een aparte ruimte eten. Vind je het fijn om sowieso apart te zitten als je eet? Dan mag dat ook. Sommigen willen zelfs met hun gezicht naar een muur kijken om niet afgeleid te worden.

Vertel en visualiseer de verwachtingen, net als in een klas, en geef die aan in stappen. De wereld is dan te begrijpen en juist dát geeft rust. Die verheldering zal ook ouders en professionals helpen. Durf daarbij ook naar je eigen houding te kijken, denk creatief, out of the box, blijf kalm en wees flexibel. Vind dingen goed voor je tiener als je weet dat je hem of haar daarmee bij het eten écht helpt.

Meer lezen

Lees hier een interview met Thomas Fondelli die het boek Autisme en eetproblemen schreef.

En lees hier een interview met Sabrina Schröder die een onderzoek deed naar vrouwen met autisme en een eetstoornis.